Wojny kulturowe u naszych drzwi

Wojny kulturowe – tylko dla dorosłych  
 
     Uczestniczyłam kiedyś w zajęciach z asertywności, gdzie prowadzący kilkakrotnie użył sformułowania „wasz ojciec, matka, czy inne nieprzyjemne osoby”. Zbulwersowana tym sprzedawaniem kitu „psychologicznego” uczestnikom szkolenia, zaprotestowałam, ale bezskutecznie. Reszta spokojnie łyknęła cichą sugestię autorytetu, bo psychologa, psychoterapeuty zapewne, że rodzina to osoby z natury rzeczy nieprzyjemne, w domyśle – ktoś, spod czyjego wpływu trzeba się wyzwolić, kogo nie trzeba kochać ani czyich uczuć nie musi się oszczędzać.

Język, język i jego wpływ na umysły, wiedziała coś o tym tzw. szkoła frankfurcka, prąd filozoficzny, który do dziś burzy nasze życie, obyczaje i spokój ducha. 

Kiedyś, w Peerelu, nazywało się to nowomowa, pojęcie niemal prostackie. Nowomowa służyła do zaciemnienia faktów, zagmatwania rzeczywistości, zdezorientowania czytelnika lub słuchacza. Nikt w Peerelu nie wierzył gazetom, wierzyło się Wolnej Europie i Głosowi Ameryki, a z pism „Kulturze” paryskiej, jeżeli już ktoś ją zdobył. Nowomowa wprowadzała także obyczajowość „budowniczych socjalizmu”, z rzadka wykształconych, najczęściej ludzi z dawnego marginesu społecznego lub przybyszy ze Wschodu – od nich zalew wulgaryzmami, tak chętnie broniony nawet przez osoby uważające się za kulturalne; pamiętam, że jeszcze w latach siedemdziesiątych znaczna część ówczesnych dyrektorów zakładów (warunek – członkostwo w PZPR) nie miała ukończonego nawet podstawowego wykształcenia.
Dzisiaj mówi się chętnie o dezinformacji, szczególnie w dobie toczących się wokół nas wojen jest to temat istotny. Ale oprócz wojen „dynamicznych i pełnoskalowych” od wielu, wielu lat toczy się w krajach Zachodu wojna kulturowa. Śmieszą nas jej widoczne objawy, jak żądanie uznania 56 czy ilu tam płci, nieco mniej śmieszą coraz bardziej obowiązkowe feminatywy. Każdy niemal rzeczownik rodzaju męskiego musi mieć odpowiednik w formie żeńskiej. Co gorsza, nowe, damskie słowa tworzone są często niezgodnie z zasadami języka polskiego. Od rzeczownika „minister” formą żeńską powinna być „ministerka”, a nie używane coraz częściej „ministra”, bo to słowo oznacza biernik rodzaju męskiego: kogo widzę? ministra. Premier – „premierka”, jak dyrektorka, nauczycielka,  aktorka. No, ale premierka lub ministerka nie brzmią dostatecznie dostojnie, dla wielu osób są nawet ośmieszające.

Natrafiłam ostatnio na książkę „Krótka historia dezinformacji” arcyciekawego francuskiego autora, potomka białego Rosjanina, Vladimira Volkoffa, twórcy paryskiego Instytutu Badań nad Dezinformacją, autora niezapomnianego „Montażu” i „Dezinformacji, oręża wojny”, a nawet powieści polityczno-kryminalnych. W rozdziale o tolerancji, uważanej przez rewolucjonistów kulturowych za jedyną wartość zasługującą zawsze na szacunek, opisuje on walkę polityczną, w istocie operowanie na dziecięcych umysłach, prowadzone już w podręcznikach szkolnych (mowa o Francji, Polska niedawno rugowała z podręczników „niepostępowe” i „szowinistyczne” sceny, gdy matka gotuje obiad a ojciec wraca z pracy w fabryce czy biurze). Np. jako przykład nietolerancji już w podręcznikach dla piątej klasy podaje się tam „fanatyzm religijny” (wywoływany przez wiarę), a nie pisze się o „fanatyzmie antyreligijnym”.

W tabelach pozytywnie ocenianego słownictwa potocznego w tych podręcznikach (dla 5 i 6 klasy) znajdują się następujące przykłady: skasować kogoś, siedzieć w mamrze, zabić, trafić w cel, trzymać język za zębami, zakapować, oszukiwać, być uwięzionym. Analizie poddaje się teksty literackie, usprawiedliwiające złym społeczeństwem słuszny terror. Jako przykłady niedorzeczności w tekstach podaje się podsuwające podświadomości złe czyny i gwałty: „figlarny piekarz napluł do ciasta”; „myśliwy na polowaniu bierze swego ojca za dzika, zabija go i zjada”; „Bernard powybijał z procy wszystkie witraże katedry w Chartres”. Przykłady imion własnych: Frankenstein, Dracula, Pius XII, Al. Capone, dyskretne sąsiedztwo papieża w otoczeniu zbrodniarzy; „Aby uciszyć psa, wsadził mu pysk w imadło”. „Spieszę się, muszę zamordować swoją matkę”. Odmiana czasownika: „Nienawidzę swej matki, ty nienawidzisz swego ojca, on nienawidzi  swej siostry, my (…) babki, wy (…) ciotki, oni (…) swych synów”. „Nienawidź swych bliskich, nienawidźmy swych przodków”.

No tak, to tylko niedorzeczności. Wszystkie mają podobną linię – nienawiść, żarty z przemocy i cudzego bólu i śmierci. Chyba nasi milusińscy spod ośmiogwiazdkowego hasła ***** *** i „wypie..alać” musieli się z tego uczyć. „Nośnik – pisze Volkoff – to gramatyka, której niby się tu naucza; motyw: destrukcja tradycyjnych wartości, jak religia, rodzina, dobre obyczaje, pożądany [cel] psychoza: nihilizm moralny w młodych pokoleniach”.

Słownik synonimów, Larousse 1977. Słowa wyjaśniane cytatami literackimi. „Należeć – należę do partii socjalistycznej”; „wyzwolić – wyzwolił się z tradycyjnych wartości”; „bękart – królowie Francji miewali licznych bękartów”; „skazać – skazać niewinnego”; „krytyka – rządowe decyzje zostały surowo skrytykowane przez opozycję”.

Dezinformacja, twierdzi Volkoff, stała się już pod koniec XX wieku sposobem na życie, na rządy manipulantów ludzką psychiką. Zła prasa, zła oświata, złe wartości. Volkoff uważa je za wręcz diaboliczne. Przytacza złotą zasadę wolności słowa w społeczeństwie pluralistycznym, która też nieuchronnie oddziaływuje na psychikę, ale ma to służyć wyłącznie prawdzie: „musi ona polegać na mówieniu prawdy we wszystkich formach, wszelkimi sposobami, z najlepszym wykorzystaniem dostępnych nośników”.
To zadanie optymistycznie sformułowane. Czy świat Zachodu jest jeszcze do tego zdolny?
--------------------------------------------------------------------
Felieton dla „Gazety Gdańskiej”