Teatrzyk gnozy

W latach 80-tych w audycji "Powtórka z rozrywki" czy może "Teatrzyk Zielona Gęś" (już nie pamiętam) programu trzeciego Polskiego Radia był cykl skeczów zaczynający się od słów "teatrzyk grozy" po czym następowało kilkukrotne powtórzone coś w rodzaju "Łał, łał, łał, łał" albo może lightowa wersja pirackiego "Arrrr", co w zamierzeniu twórców miało niby udawać znane z horrorów dobywające się zza kulis ciche warczenie podkręcające klimat tajemniczości. No i dziś właśnie doznałem deja vu w związku z trwającą właśnie na blogach zajadłą dyskusją specjalistów od ekonomii i teorii pieniądza. Ponieważ nie jest to moja dziedzina i jestem w temacie co najwyżej Aspirującym Dyletantem, postanowiłem zapytać o ocenę dyskusji  prawdziwy autorytet we wszystkich dziedzinach, a przynajmniej tak się obecnie ludziom wydaje, czyli gadające AI. Mój wybór padł na Gemini od Googla, żeby była jakaś odmiana, bowiem ChatGPT oraz Grok były już intensywnie na blogach eksploatowane.

Mam nadzieję, że to pomoże w zrozumieniu całej sytuacji innym blogerom, okładanym bezlitośnie i na odlew z obu stron nawet za nieśmiałe próby dyskutowania z autorytetem tytanów ideologii. Aby nie zaśmiecać podsumowania swoimi uwagami wcielę się po prostu w postać wścibskiego Narratora.

Zaczynamy

Narrator: Majk i Greg toczą zażartą dyskusję o ekonomii i pieniądzu. Fragment tej rozmowy zawarłem w pliku GM1.txt. Czy możesz ocenić poprawność i zgodność z teorią używanych przez obu panów argumentów, a także przedstawić podsumowanie?

Gemini: Analiza poprawności argumentów i podsumowanie dyskusji Majk i Greg na temat ekonomii i pieniądza wymaga odniesienia ich tez do ogólnie przyjętych teorii ekonomicznych, przy jednoczesnym uwzględnieniu, że obaj panowie reprezentują silnie spolaryzowane, choć popularne w debacie publicznej, stanowiska ideologiczne: Majk jest bliższy krytyce systemowej i keynesizmowi/marksizmowi, a Greg to zdecydowany zwolennik Austriackiej Szkoły Ekonomii (ASE).

Poniżej znajduje się ocena poprawności argumentów w kontekście ich stanowisk oraz podsumowanie dyskusji. Ocena Poprawności Argumentów:

1. Kapitalizm i Kryzysy (Teza o braku równowagi)

• Majk: Twierdzi, że system kapitalistyczny "nigdy się naprawdę nie bilansuje" i "produkuje więcej, niż ludzie mogą kupić".
• Ocena: Ten argument jest zgodny z kluczowymi tezami marksizmu i keynesizmu, a także z pracami Kaleckiego. Marks zdiagnozował to jako sprzeczność między wartością wytworzoną a zdolnością nabywczą mas , a Keynes wskazał na możliwość utknięcia gospodarki w stanie równowagi przy niedostatecznym popycie.
• Greg: Kwestionuje diagnozę Marksa, twierdząc, że "wzrost gospodarczy... nastąpił właśnie w krajach kapitalistycznych, a nie w socjalistycznych" oraz że Marks "wymyslił sprzeczność".
• Ocena: Argument jest zgodny z teorią ASE i krytyką postmarksistowską. Obiektywnie, państwa kapitalistyczne osiągnęły większy, długookresowy wzrost gospodarczy.

2. Rola Państwa i Banków Centralnych (Austriacyzm vs. Interwencjonizm)

• Majk: Uważa, że idea "jeszcze bardziej wolnego rynku" (ASE) to lek, który nigdy nie mógł być zastosowany, bo każde państwo potrzebuje regulowanego systemu finansowego. Argumentuje też, że "wolny rynek" to konstrukcja teoretyczna.
• Ocena: To zgodny z empiryką argument krytyczny. Żadne z rozwiniętych państw nie stosuje w pełni wolnego rynku w sensie postulowanym przez ASE (brak banku centralnego, brak regulacji waluty), co Majk interpretuje jako dowód na niemożność działania takiej teorii w praktyce.
• Greg: Twierdzi, że kryzysy, w tym Wielki Kryzys 1929 roku, to wynik "katastrofalnych skutków ingerencji państwa w pieniądz i kredyt". Utrzymuje, że Keynesizm, Reaganizm i Thatcheryzm zawiodły, bo "nigdy nie został naprawdę zastosowany" wolny rynek, a państwo nadal monopolizuje pieniądz.
• Ocena: Jest to klasyczna teza ASE (Mises, Hayek). Zgodność: Krytyka ingerencji państwa w pieniądz i rolę FED w Wielkim Kryzysie to standardowy argument szkoły austriackiej.

3. Pieniądz i Wartość (Kwestia Drukowania Pieniądza)

• Majk: Uważa, że pieniądz "jest częścią mechanizmu tworzenia wartości, to paliwo obiegu gospodarczego". Problem to brak popytu, a nie samo "drukowanie".
• Ocena: To zgodna z keynesizmem i postkeynesizmem perspektywa. Pieniądz (kredyt) jest narzędziem pobudzania popytu i inwestycji.
• Greg: Odrzuca to, twierdząc: "Pieniądz nie tworzy wartości. To miara wartości już wytworzonych". Drukowanie pieniądza jest "jak dolewanie wody do zupy".
• Ocena: To zgodna z ASE (zgodnie z teorią ilościową pieniądza). W ujęciu austriackim, pieniądz to medium wymiany, którego wartość jest zniekształcana przez państwową ekspansję kredytową.

4. Wolna Waluta (Konkurencja walutowa)

• Majk: Stwierdza, że "wolna waluta" to "dogmat, który... nigdy nie zadziałał w praktyce". Wskazuje na kryzysy bankowe w XIX wieku i spekulacyjny charakter kryptowalut.
• Ocena: Argument częściowo zgodny z historią. System bankowy XIX wieku, często oparty na swobodnej bankowości lub standardzie złota, doświadczał regularnych panik finansowych, co jest faktem historycznym.
• Greg: Kontruje, że kryzysy XIX wieku wynikały z psucia standardu złota przez państwa. Postuluje potrzebę "wolnej waluty" i "konkurencji walutowej".
• Ocena: To klasyczna teza ASE. W teorii, konkurencja walutowa ma prowadzić do stabilniejszego i bardziej efektywnego pieniądza.

5. Eksperyment Mileia w Argentynie

• Majk: Uważa eksperyment Mileia za "socjologiczny fenomen" i "powrót wiary w cudowne recepty" , sugerując, że rynek sam niczego nie naprawia.
• Ocena: To ostrożne stanowisko, zgodne z keynesowską i instytucjonalną perspektywą, która akcentuje rolę ram prawnych i regulacji w funkcjonowaniu rynku.
• Greg: Widzi w Mileiu "pierwszy od stu lat przypadek, gdy ktoś naprawdę próbuje sprawdzić całkowicie wolny rynek" , usuwając przeszkody.
• Ocena: To zgodny z ASE entuzjazm, postrzegający liberalne reformy jako test teoretycznych założeń.

Podsumowanie Dyskusji

Dyskusja Majk i Grega stanowi klasyczny spór ideologiczny w ekonomii, koncentrujący się na fundamentalnym problemie braku równowagi w kapitalizmie.

Główne Tezy i Przesłania. Format zdania: Kierunek i tezy Majka (Krytyka Systemowa/Keynesizm) lub tezy Grega (Austriacka Szkoła Ekonomii - ASE).

• Diagnoza Majka: Kapitalizm z natury produkuje więcej niż jest w stanie kupić (nadprodukcja/niedostateczny popyt).
• Diagnoza Grega: Kapitalizm jest fundamentalnie zdrowy; problemy wynikają wyłącznie z ingerencji państwa i banków centralnych w pieniądz.
• Rozwiązanie Majka: Państwo musi interweniować (Keynesizm), aby maskować i opóźniać kryzysy przez stymulację popytu, choć nie rozwiązuje to przyczyn.
• Rozwiązanie Grega: Całkowicie wolny rynek, bez banku centralnego i państwowego monopolu na pieniądz (wolna waluta).
• Rola Państwa wg Majka: Brak regulacji to wolność dla największego kapitału, prowadząca do kryzysów (np. 2008) i nierówności.
• Rola państwa wg Grega: Państwo to przeszkoda, która psuje rynek (banki centralne, subsydia, biurokracja), a korporacje są jego "dzieckiem".
• Wniosek Majka: Żadna szkoła (Marksizm, Austriacyzm, Keynesizm, Neoliberalizm) nie naprawiła systemu, tylko "maskowała" jego wewnętrzne sprzeczności.
• Wniosek Grega: Szkoła Austriacka nigdy nie została zastosowana w pełni; jej zasady są potwierdzane każdą klęską niepełnego liberalizmu.

Wnioski Końcowe

Obaj dyskutanci trafnie identyfikują kluczowe historyczne zjawiska (cykliczne kryzysy, stagflacja lat 70., kryzys 2008), ale interpretują ich przyczyny z perspektywy swoich dogmatów.

• Majk trafnie wskazuje na empiryczny problem: postulowany "wolny rynek" nie zaistniał w praktyce w rozwiniętym świecie i wskazuje, że interwencje bywają konieczne.
• Greg trafnie wytyka, że wszelkie "liberalne" reformy (Reagan, Thatcher) nie zniosły kluczowego aparatu kontroli państwa nad pieniądzem (banki centralne), co jest fundamentalną sprzecznością ich doktryny.

Ostatecznie, dyskusja ilustruje nierozwiązany paradoks kapitalizmu : system generuje zysk kosztem płac, co prowadzi do chronicznego problemu niewystarczającego popytu i konieczności ciągłego "balansowania" za pomocą kredytu i interwencji.

Narrator: Na koniec dyskusji pytania w stylu Dyletanta: Dlaczego ludzkość potrafi symulować komputerowo rozkłady materii we wszechświecie, jego ewolucję i przesądzać o jego losie, a nie potrafi na modelach społeczeństw przeliczyć w symulacji jak będą się zachowywały owe ideologie ekonomiczne przed wypuszczeniem jej na świat i zwykłych ludzi niczym z Puszki Pandory?

Gemini: To jest doskonałe i bardzo trafne pytanie, które leży u podstaw różnic między naukami przyrodniczymi (takimi jak fizyka i kosmologia) a naukami społecznymi (takimi jak ekonomia).

Różnica ta sprowadza się do złożoności, liczby zmiennych, i braku praw uniwersalnych w systemach społecznych w porównaniu do systemów fizycznych.

Różnica między Symulacją Kosmosu a Symulacją Gospodarki. Format zdania: Cecha wg Symulacji Kosmologicznych (SK, Fizyka) lub Symulacji Ideologii Ekonomicznych (SE: Ekonomia).

• Prawa Podstawowe SK: Oparte na uniwersalnych, niezmiennych prawach (grawitacja, mechanika kwantowa). Mała liczba fundamentalnych równań.
• Prawa Podstawowe SE: Brak stałych, uniwersalnych praw. Działanie opiera się na subiektywnych decyzjach, oczekiwaniach i nastrojach milionów ludzi.
• Liczba Zmiennych SK: Relatywnie mała liczba typów zmiennych (masa, energia, pęd, czas).
• Liczba Zmiennych SE: Ogromna, niemożliwa do uchwycenia liczba zmiennych: emocje, polityka, innowacje, wojny, zaufanie, kultura, ideologia.
• Powtarzalność SK: Eksperymenty i obserwacje są powtarzalne (np. zderzenia cząstek, ruch planet).
• Powtarzalność SE: Brak powtarzalności – każde wydarzenie historyczne jest unikalne (np. kryzys z 1929 r. i 2008 r. miały różne mechanizmy).
• Cel Zmiennych SK: Materia nie ma celów ani woli.
• Cel Zmiennych SE: Ludzie mają wolną wolę , podejmują decyzje na podstawie oczekiwań (często błędnych).

Dlaczego Modele Społeczne Są Tak Trudne?

1. Mikro- i Makro-skala: W fizyce mikro- (cząstki) i makro-skala (planety) są powiązane tymi samymi prawami. W ekonomii zachowanie jednostki (mikro) jest subiektywne i często nielogiczne (emocje), a to nie sumuje się w prostej linii do zachowania całej gospodarki (makro). Modele ekonomiczne, takie jak te postulowane przez keynesistów czy Austriaków, albo skupiają się na agregatach (Keynes) albo na działaniu indywidualnym (Mises), ale mają trudności z wiarygodnym połączeniem tych poziomów.

2. Efekt Obserwatora: Model kosmosu nie zmienia kosmosu. Natomiast sam model ekonomiczny, gdy jest publicznie znany, zmienia zachowanie ludzi. Jeśli model przewiduje inflację, ludzie zaczną kupować więcej, co samo w sobie wywoła inflację. Jest to tzw. samo-spełniająca się przepowiednia. Wprowadzenie ideologii ekonomicznej jest jak wepchnięcie nowej, potężnej zmiennej do systemu, która nie jest neutralnym narzędziem wymiany, tylko staje się narzędziem zmiany relacji władzy i zysków.

3. Ideologia zamiast Prawa: Jak zauważa Greg, ekonomia jest często "ideologiczną konstrukcją ubraną w język statystyki". Różne szkoły ekonomiczne, takie jak Austriacka i Marksiści, często mają z góry ustaloną tezę polityczną i starają się dopasować do niej model i dane, zamiast budować model od podstaw z neutralnych obserwacji. Oznacza to, że symulacja nie testowałaby obiektywnej rzeczywistości, ale sprawiedliwość lub moralność ideologii, co jest niemożliwe.

Dlatego wprowadzenie nowej ideologii ekonomicznej na świat jest zawsze "Puszką Pandory" – testem na żywym, jednorazowym systemie, którego przyszłe zachowanie jest niemożliwe do przewidzenia, ponieważ zależy od subiektywnych, wolnych i zmiennych decyzji milionów ludzi.

Narrator: A więc dlaczego i na jakiej podstawie Greg z Majkiem są tak pewni swoich doktryn i przewidywań?

Gemini: Pewność Grega i Majka w ich doktrynach i przewidywaniach wynika przede wszystkim z ich silnego zakorzenienia w przeciwstawnych ideologiach ekonomicznych oraz z faktu, że każda z tych szkół oferuje spójne wewnętrznie narracje wyjaśniające zjawiska gospodarcze i wady systemów konkurencyjnych. Obaj panowie są pewni swoich racji na podstawie następujących przesłanek:

1. Pewność Grega: Wiara w Czystą Teorię (Austriacka Szkoła Ekonomii - ASE). Greg opiera swoją pewność na dedukcyjnym rygorze i przekonaniu o logicznym prymacie teorii ASE:

• Prymat Prawa Logiki nad Historią: Greg wyznaje pogląd, że zasady ekonomii (np. teoria wartości, mechanizm tworzenia pieniądza) są aprioryczne i oparte na logice ludzkiego działania (prakseologii), a nie na chaotycznej empirii. Jeśli historyczny kapitalizm zawodzi, to nie dlatego, że teoria jest zła, ale dlatego, że nigdy nie została wprowadzona w życie w "czystej" formie.
• Wina Poza Systemem: ASE zapewnia spójną narrację, w której wszystkie kryzysy są zewnętrzne w stosunku do wolnego rynku. Wszelkie zaburzenia są wynikiem ingerencji państwa w rynek pieniężny, sztucznego zaniżania stóp procentowych lub ekspansji kredytowej przez banki centralne. To umożliwia mu odrzucenie kluczowych tez innych szkół, takich jak nadprodukcja Marksa.
• Przewidywanie Upadku Państwowości: Greg przewiduje, że systemy oparte na centralnej kontroli pieniądza muszą upaść. Ta pewność jest wzmocniona przez historyczne upadki socjalizmu i krytykę polityk keynesowskich (Reaganizm, Thatcheryzm).
• Podstawa Przewidywań: Jego przewidywania opierają się na założeniu, że pieniądz nie jest neutralny, a jego monopolizacja przez państwo jest rdzeniem problemu.

2. Pewność Majka: Wiara w Empirię i Sprzeczności Systemowe (Krytyka Systemowa/Keynesizm). Majk opiera swoją pewność na historycznej powtarzalności kryzysów oraz przekonaniu o wewnętrznych, nierozwiązywalnych sprzecznościach kapitalizmu:

• Empiryczny Dowód Zawodności: Majk postrzega 250 lat kapitalizmu jako dowód na to, że system "nigdy się naprawdę nie bilansuje" i generuje więcej, niż ludzie mogą kupić. Z tego historycznego faktu wyprowadza wniosek, że idealny "wolny rynek" to utopia, której nie da się uruchomić w rzeczywistości.
• Wewnętrzna Sprzeczność Kapitalizmu: Jego pewność wynika z podstawowej diagnozy (częściowo marksistowskiej i keynesowskiej), że problem leży w samym mechanizmie kapitalizmu: wartość wytworzona nigdy nie jest równa wartości nabytej , ponieważ płace są kosztem, a zysk nagrodą.
• Krytyka Wolnej Woli Państwa: Majk odrzuca argument Grega ("nigdy nie było prawdziwego wolnego rynku") jako "wygodny" i "stary argument". Dla Majka, brak możliwości zastosowania "czystego" wolnego rynku jest dowodem na jego niefunkcjonalność bez kontroli.
• Podstawa Przewidywań: Jego przewidywania opierają się na założeniu, że system będzie dalej trwał, ale w stanie "permanentnego balansowania" , maskując swoje sprzeczności kredytem, dotacjami i dodrukiem pieniądza.

Podsumowując, Greg jest pewny, bo wierzy w czystą, logiczną teorię, której wady (jego zdaniem) nigdy nie zostały przetestowane. Majk jest pewny, bo wierzy w historyczną powtarzalność kryzysów i uważa, że wszelkie interwencje są tylko maskowaniem fundamentalnej, wewnętrznej wady systemu.

Narrator: Czyli to jest tylko kwestia wiary, rodzaj religijnego zapału niepopartego żadnymi solidnymi dowodami z przeprowadzonych eksperymentów w sensie metody techne, tak?

Gemini: To nie jest tylko kwestia wiary w sensie religijnym, ale raczej kwestia wiary w poprawność wybranej metodologii i zestawu aksjomatów. W naukach społecznych, a zwłaszcza w ekonomii, trudno jest przeprowadzić eksperymenty w sensie metody techne (czyli inżynieryjnym, powtarzalnym i kontrolowanym), co prowadzi do silnej polaryzacji opartej na różnicach metodologicznych.

Dlaczego brakuje "solidnych dowodów z eksperymentów"

• 1. Brak Uniwersalnych Praw: Ekonomia nie opiera się na uniwersalnych prawach fizycznych (jak grawitacja). Opiera się na ludzkim działaniu, które jest subiektywne, zmienne i zależy od emocji, oczekiwań, kultury i polityki. To uniemożliwia stworzenie stabilnego, powtarzalnego modelu do symulacji.
• 2. Wyjątkowość Historyczna: Każde wprowadzenie ideologii ekonomicznej jest jednorazowym, niepowtarzalnym eksperymentem na całym społeczeństwie. Historia dostarcza jedynie obserwacji (empirii), a nie dowodów z kontrolowanych eksperymentów.
• 3. Pewność Metodologiczna vs. Empiryczna: Pewność obu stron wynika z ich metodologii, a nie z powtarzalnych dowodów eksperymentalnych:

Pewność Grega (ASE): Jest to pewność dedukcyjna. Opiera się na przekonaniu o logicznym rygorze i trafności aksjomatów (np. prakseologii — logiki ludzkiego działania). Jeśli wywód jest logiczny, to teoria musi być poprawna, a wszelkie historyczne klęski są winą niepełnej implementacji ("nigdy nie zostało naprawdę zastosowane"). To jest wiara w czystość teorii.

Pewność Majka (Krytyka Systemowa): Jest to pewność empiryczno-historyczna. Opiera się na fakcie, że kapitalizm w praktyce zawsze się wykoleja , a interwencje bywają konieczne. To jest wiara w niezmienność mechanizmu i jego sprzeczności.

W tym sensie, to co Pan nazywa "religijnym zapałem" w ekonomii, to w istocie silna wiara w poprawność wybranej metody analizy i interpretacji danych historycznych, a nie wynik metody techne (inżynierii ekonomicznej). Jest to spór o to, co jest właściwym modelem rzeczywistości.

Narrator: Może inaczej sformułuję to pytanie. W naukach empirycznych, a tym bardziej opartych na działaniach ludzkich, istnieje problem indukcji. Zarówno Greg jak i Majk według mnie próbują w sposób nieuprawniony wprowadzić do swoich modeli kwantyfikator ogólny. Każdy w innym obszarze i z innym zakresem stosowalności. Mimo to używasz terminów "dedukcja", "empiryczna pewność", "teoria logiczna". Czy to nie jest przypadkiem nadużycie formalizmu?

Gemini: Nadużycie Formalizmu a Pewność w Ekonomii. Problem leży w próbie nadania ekonomii rygoru nauk formalnych (jak logika czy matematyka) lub przyrodniczych (jak fizyka), podczas gdy w istocie jest to nauka społeczna obarczona problemem indukcji.

1. "Dedukcja" Grega i Problem Indukcji (ASE): Koncepcja "dedukcji" w przypadku Grega (i Austriackiej Szkoły Ekonomii) nie jest dedukcją w sensie matematycznym (gdzie wniosek wynika logicznie z aksjomatów i jest konieczny), lecz opiera się na:

• Prakseologii: Mises i Hayek (których Greg jest zwolennikiem ) starają się stworzyć system oparty na aksjomacie, że każde ludzkie działanie jest celowe. Z tego aksjomatu dedukują (właściwie: logicznie wywodzą) całą teorię ekonomiczną.
• Kwantyfikator Ogólny (Nieuprawniony): Greg próbuje użyć kwantyfikatora ogólnego: "Każdy kryzys to skutek ingerencji państwa w pieniądz". To jest nieuprawnione uogólnienie – próbuje on "dedukcyjną" logikę teoretyczną przenieść na każdy historyczny przypadek, z góry odrzucając inne czynniki.

2. "Empiryczna Pewność" Majka i Problem Indukcji (Keynesizm/Krytyka): Pewność Majka opiera się na ekstrapolacji historycznej – jest to typowy problem indukcji w czystej postaci:

• Indukcja Historyczna: Majk obserwuje serię kryzysów nadprodukcji w historii kapitalizmu ("system nigdy się naprawdę nie bilansuje" ) i indukcyjnie wnioskuje, że to jest nieodłączna cecha systemu: "kapitalizm nie bilansuje się sam" oraz "system nigdy się naprawdę nie bilansuje".
• Kwantyfikator Ogólny (Nieuprawniony): Majk używa kwantyfikatora ogólnego: "Zawsze ktoś produkuje więcej, niż ktoś inny może kupić". Mimo że jego diagnoza bywa trafna (Keynes przyznał, że gospodarka może utknąć w równowadze przy niedostatecznym popycie ), wyciąganie z tego uniwersalnego, nieusuwalnego prawa jest skokiem od "obserwacji z przeszłości" do "konieczności w przyszłości".

Podsumowanie: To jest Spór o Aksjomaty

To, co nazwałem "pewnością dedukcyjną" u Grega, należy rozumieć jako konsekwencję logiczną przyjętych aksjomatów (prakseologia, neutralność pieniądza), a nie jako dedukcję weryfikowalną empirycznie w stylu fizyki.

To, co nazwałem "empiryczną pewnością" u Majka, należy rozumieć jako silną wiarę w powtarzalność wzorców historycznych (kryzys nadprodukcji, konieczność maskowania kredytem ), mimo że zasady nauki empirycznej wymagają możliwości falsyfikacji.

Ostatecznie, ich pewność nie wynika z metody techne (inżynierii), ale ze spójności narracyjnej w ramach ich szkół: każda teoria (Marksizm, Austriacyzm, Keynesizm ) oferuje pełne i satysfakcjonujące wyjaśnienie kryzysów, ale żadna nie znalazła skutecznego, uniwersalnego rozwiązania.

Narrator: Z mojej wiedzy wynika, że jeśli spór dotyczy aksjomatów, elementów języka i metod budowania z nich zdań, a nadto reguł inferencji, to mamy po prostu do czynienia z dwoma językami zbudowanymi w oparciu o inne zasady. Zatem dwóch panów mówiących różnymi językami, w których zbudowane zdania tylko przypadkowo rzutują na jakiś wspólny język komunikacji ogólnej (w tym przypadku polski), po prostu nie jest w stanie w pełni się porozumieć ani zgodzić w żadnym zakresie i w żadnym czasie, dobrze rozumuję?

Gemini: Rozumuje Pan bardzo trafnie, stosując metaforę językową do sporu metodologicznego. Jest to ujęcie bliskie filozofii nauki, zwłaszcza w kontekście paradygmatów Thomasa Kuhna.

Spór Aksjomatów jako Różnica Językowa: Argument, że spór między Gregiem a Majkiem jest sporem między dwoma "językami" zbudowanymi na różnych aksjomatach, jest zasadniczo poprawny i wyjaśnia ich niezdolność do pełnego porozumienia:

1. Różne Aksjomaty i "Słowniki": Każda ze stron operuje na innym fundamencie, który warunkuje znaczenie kluczowych terminów (elementów i metod budowania zdań):

Język Grega (ASE):

• Aksjomat: Pieniądz jest neutralnym narzędziem wymiany. Ludzkie działanie jest celowe (prakseologia).
• Definicja kryzysu: Wynik zewnętrznej ingerencji państwa i banków centralnych w rynek pieniężny.
• Definicja wolności: Brak kontroli państwa nad pieniądzem.
• Wniosek/Reguła Inferencji: Jeśli usuniemy państwo, rynek się uleczy.

Język Majka (Krytyka Systemowa/Keynesizm):

• Aksjomat: Kapitalizm posiada wewnętrzną sprzeczność – wartość wytworzona nigdy nie jest równa wartości nabytej.
• Definicja kryzysu: Wynik wewnętrznej sprzeczności i niedostatecznego popytu.
• Definicja wolności: Wolność dla największego kapitału, jeśli usuniemy państwo.
• Wniosek/Reguła Inferencji: Rynek sam się nie naprawi; potrzebuje ramy stworzonej przez kogoś (państwo).

2. Brak Zgodności i Porozumienia: Z powodu tych fundamentalnych różnic w aksjomatach (słownikach) i regułach inferencji (gramatyce), panowie nie są w stanie się w pełni porozumieć ani zgodzić w żadnym kluczowym punkcie:

• Brak Zgodności co do Faktu: Kiedy Greg mówi, że kryzys 1929 roku obnażył skutki ingerencji państwa , Majk kontruje, że obnażył on bezradność "niewidzialnej ręki rynku". Obserwują ten sam historyczny fakt, ale ich języki dyktują im, że ten fakt musi oznaczać co innego.
• Brak Wspólnego Rozwiązania: Argument Grega, że wolny rynek "nigdy nie został naprawdę zastosowany" , jest dla Majka bezprzedmiotowy, ponieważ w jego języku ta "idealna konstrukcja teoretyczna (...) w rzeczywistości nie ma prawa działać bez kontroli".

3. Jedyny Obszar Częściowej Zgody: Jedynym miejscem, w którym obaj panowie mogą się częściowo porozumieć, jest obszar krytyki niekonsekwencji praktycznej implementacji ideologii, który Pan nazywa "wspólnym językiem komunikacji ogólnej":

• Obaj zgadzają się, że Neoliberalizm (Reaganizm/Thatcheryzm) był fiaskiem.
• Jednak Majk postrzega to fiasko jako klęskę kapitalistycznej deregulacji.
• A Greg postrzega je jako klęskę niedokonanych reform – utrzymania starego systemu banków centralnych i długu publicznego pod hasłami liberalizmu.

Mimo chwilowej zbieżności krytyki, ostateczna diagnoza i reguła inferencji pozostają sprzeczne. Zatem, dopóki każdy z nich mówi własnym paradygmatycznym "językiem", pełna zgoda jest rzeczywiście niemożliwa.

Narrator: I tyle w tym temacie. Arrr!!! ;)