Święte Przymierze, prekursor ONZ i struktur europejskich

Tak jakoś się dzieje, że wielkie organizacje zbiorowego bezpieczeństwa są pokłosiem wielkich wojen. Tak było z I wojną światową i Ligą Narodów, z II wojną i ONZ oraz wspólnotami europejskimi (tu duży wpływ zimnej wojny). Mechanizm wydaje się dość prosty, wielka wojna jest wstrząsem, tym większym im bliżej było przegranej. Wielka koalicja, która zwyciężyła instytucjonalizuje przymierze i swoją przewagę poprzez utworzenie międzynarodowych organizacji, których celem jest nie dopuszczenie do następnej takiej wojny. Podobnie było z pierwszą taką instytucją czyli Świętym Przymierzem. 
Przywykliśmy do nazywania wojny z lat 1914-1918 I wojną światową. Dlaczego? Ponieważ objęła ona swoim zasięgiem wiele istniejących państw i toczyła się się na kilku kontynentach. Miała rzeczywiście światowy zasięg. Jeśli jednak to te kryteria uznamy za wiodące, to za pierwszy konflikt o światowym zasięgu w nowożytnej Europie uznać należy kompleks wojen składających się na epokę napoleońską. Po zwycięstwie triumfująca koalicja zawiązała organizację, celem której była naprawa zniszczeń oraz niedopuszczenie do podobnej tragedii. Organizacją tą było Święte Przymierze.  


Święte Przymierze  Baroness Barbara Juliane von Krüdener 

Święte Przymierze było więc bezpośrednim efektem traumy wojen napoleońskich. W skład Świętego Przymierza weszły wszystkie państwa europejskie oprócz trzech: Wielkiej Brytanii (która jednak była faktycznym członkiem organizacji), Państwa Kościelnego (wspierającego) i Turcji. Główną rolę odgrywało jednak 5 wielkich mocarstw: Rosja, Prusy, Austria, Francja i Wielka Brytania. Inicjatywa powołania organizacji wyszła od cara Aleksandra I, który natchnięty nią został przez pietystkę, baronową Barbarę von Krüdener. Baronowa miała spotkać cara studiującego od dłuższego czasu biblię. Pojawienie się baronowej i jej nauki car uznał za odpowiedź niebios na jego wątpliwości (baronowa uważała Napoleona za antychrysta i dążyła do zapewnienia światu pokoju i zbawienia). 
Głównym celem organizacji było zapewnienie pokoju na świecie i oparcie zewnętrznej i wewnętrznej polityki państw o zasady chrześcijańskie. Nową Europę budowano w oparciu o zasady legitymizmu, restauracji i równowagi sił. Zastosowano również po raz pierwszy zasadę zbiorowej odpowiedzialności państw za ład europejski. Za głównego wroga, wichrzyciela europejskiego ładu, uznano idee rewolucyjne i postanowiono je zwalczać.


Baroness Barbara Juliane von Krüdener 

Święte Przymierze nie było tylko fasadą. Zorganizowano kilka kongresów międzynarodowych, dwa z nich przyniosły ważne skutki polityczne. Jednym z nich była zgoda państw na interwencję Austrii w Królestwie Obojga Sycylii (Lubljana 1821), drugim delegowanie Francji od interwencji zbrojnej w Hiszpanii (Werona 1822), celem obalenia monarchii konstytucyjnej powstałej tam w 1820r.  Obie interwencje były skuteczne.
Wkrótce też natąpił zmierzch skuteczności Świętego Przymierza. Wiązało się to z brytyjskim sprzeciwem wobec interwencji w Ameryce Łacińskiej, oraz ze śmiercią pomysłodawcy organizacji, cara Aleksandra I (1825). Niemniej podaje się, iż Przymierze działało do początku lat 30-ych. Jego ostatnią skuteczną akcją polityczną na większą skalę była rozstrzygająca interwencja wojsk rosyjskich w rewolucji węgierskiej w czasie Wiosny Ludów. Wkrótce później umiera kolejny z architektów Świętego Przymierza, kanclerz Austrii Metternich. 
Nie umarła jednak idea rozwiązywania europejskich problemów poprzez rozstrzygnięcia polityczne wypracowane na międzynarodowych kongresach (np kongres berliński 1878). Po I wojnie światowej zostanie ona zinstytucjonalizowana w Lidze Narodów, bezpośredniej poprzedniczce ONZ.  
 
Święte Przymierze było pierwszą międzynarodową organizacją zbiorowego bezpieczeństwa w nowoczesnym świecie. Posiadało spisane zasady postępowania. Zrzeszało 23 europejskie państwa. Zwoływało dość regularne międzynarodowe kongresy, na których podejmowano wiążące decyzje odnośnie zbiorowego bezpieczeństwa. Czy miało swoje struktury biurokratyczne? Tego nie wiem, jeśli nie to zastępowały je struktury państw członkowskich. Efektywna działalność Przymierza to ok. 15 lat w swojej bardziej rozbudowanej formie, czyli mniej więcej tyle co Liga Narodów, ale było znacznie bardziej od Ligi skuteczne politycznie (interwencje wojskowe).
Wszystkie te argumenty predestynują Święte Przymierze do roli prekursora zarówno najbardziej rozwiniętych organizacji zbiorowego bezpieczeństwa i współpracy jakimi są dziś ONZ czy NATO, jak i prekursora wspólnot europejskich. 
 

Święte Przymierze - karykatura

Tyle odnośnie meritum. Czas na komentarz. Teza taka jak w tytule jest jak najbardziej na czasie. Jesteśmy bowiem świadkami zacieśniania współpracy Rosji z krajami UE. Car Aleksander I byłby dobrym patronem takiej współpracy. Dzięki niemu i uznaniu roli Świętego Przymierza Rosja mogłaby mieć swojego ojca założyciela w europejskim panteonie mędrców, i to założyciela realnego. Do tego panteonu powinni też, na podobnych zasadach trafić kanclerz Metterinich jak i baronowa Barbara von Krüdener (tu plus dla feministek, chyba pierwsza kobieta w tak zacnym gronie, i to w dodatku, jak na swoje czasy, kobieta wyzwolona (dała kosza mężowi)).
Wadą takiego rozwiązania byłoby to, że Święte Przymierze reprezentowało sobą te wartości, które, przynajmniej w sferze retoryki, są płachta na byka wiodących w dzisiejszej Unii lewicowo-liberalnych środowisk. Nie jest to jednak wada nie do przeskoczenia dla kogoś, u kogo dieneg mnogo. 
Dla nas, Polaków, sytuacja też byłaby wyjątkowo trudna, musielibyśmy wynosić na piedestały organizację, która przez kilkadziesiąt lat trzymała nas krwawym łapskiem za pysk w zaborach. O ile dla chłopców Tuska i "wymóżdżonej młodzieży" (cytat za Darskim) byłoby to jaknajbardziej do przełknięcia (jeszcze z miłym uśmiechem i pomachaniem łapką) to takie Kaczory na przykład mogłyby dostać apopleksji, a kto wie czy nie zawału. ;) 
Tyle w wigilię święta niepodległości Rzeczypospolitej.
(tekst z listopada 2009) 


http://pl.wikipedia.org/…
http://en.wikipedia.org/…
http://en.wikipedia.org/…
http://www.britannica.co…
http://www.newadvent.org…
http://www.infoplease.co…
http://en.wikipedia.org/…