Bohaterowie Rzeczypospolitej. Pułkownik Kalenkiewicz

PPŁK MACIEJ KALENKIEWICZ ,,KOTWICZ" CICHOCIEMNY. ROCZNICA URODZIN.

Gen Stanisław Sosabowski, dowódca 1 polskiej  Samodzielnej Brygady Spadochronowej, uważał Go za współtwórcę cichociemnych i wojska spadochronowego. ,,Kotwicz" to harcerz, Hubalczyk, żołnierz AK, dowódca Okręgu Nowogródek, ppłk inżynier dyplomowany WP,  Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, kierownik referatu operacyjnego Oddz. III Komendy Głównej ZWZ. Był dowódcą lubianym i szanowanym choć wymagał od siebie i od innych ogromnego poświęcenia w służbie.

ps. „Bóbr”, „Kotwica”, „Kotwicz”, „Maciej”, „M.K.”, „Maciej Kotwicz”, „Franciszek Tomaszewicz” vel Jan Kaczmarek, vel Jan Kotwicz. 

Inicjator, z Janem Górskim, utworzenia systemu łączności z Krajem, polegającego na zrzucaniu do Polski na spadochronach wszechstronnie przeszkolonych głównie w dywersji, łączności i wywiadzie spadochroniarzy, zwanych Cichociemnymi – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej.

Ppłk MACIEJ KALENKIEWICZ urodził się 1 lipca 1906 r pod Wołkowyskiem. Wyrastał w rodzinie patriotycznej. Miał gruntowne wykształcenie wojskowe i cywilne. Uczył się od 1916 w Gimnazjum Nauczycieli i Wychowawców w Wilnie, (późniejsze Gimnazjum Państwowe im. Zygmunta Augusta), następnie od 1920 w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie. 

Tam zaprzyjaźnil się z późniejszym wspołinicjatorem systemu łączności z Krajem, Cichociemnym Janem Górskim. Podczas nauki działał w harcerstwie, należał do 2 Wileńskiej Drużyny Harcerzy im. Romualda Traugutta. W 1924 zdał egzamin dojrzałości.

Od 1 sierpnia 1924 w Oficerskiej Szkole Inżynierii w Warszawie. Podczas przewrotu majowego 1926, wbrew rozkazowi przełożonych, jako podchorąży po stronie wojsk wiernych rządowi. Po ukończeniu szkoły jako prymus, 15 sierpnia 1926 awansowany na stopień podporucznika. 

Od 17 października 1927 dowódca plutonu w 1 Pułku Saperów Legionów im. Tadeusza Kościuszki. Awansowany na stopień porucznika 15 sierpnia 1928.

Pod koniec sierpnia 1939 zmobilizowany, przydzielony do sztabu 14 Dywizji Piechoty w Poznaniu, Suwalskiej Brygady Kawalerii, w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. 

Uczestniczył w budowie umocnień w rejonie Augustow, Kanału Augustowskiego oraz Biebrzy. Od 15 września 1939 adiutant taktyczny 110 Pułku Ułanów, w grupie gen. Wacława Przeździeckiego. 

Od 28 września szef sztabu, od 3 października zastępca dowódcy oddziału mjr Henryka Dobrzańskiego ps. Hubal. Uczestniczył wraz z oddziałem w walkach z Niemcami w rejonie Gór Świętokrzyskich, w Lasach Starachowickich i Suchedniowskich.

Od 2 grudnia 1939 przez Kielce, Kraków, Tarnów, Grybów, Przełęcz Tylicką, Koszyce dotarł 9 grudnia 1939 do Budapesztu, następnie przez Zagrzeb, Mediolan, Turyn, Modane dotarł 24 grudnia 1939 do Paryża.

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim gdzie przygotowywał dywersyjne grupy spadochronowe do walki w Polsce. 

Kalankiewicz miał wylądować z kilkoma kolegami w okupowanej Polsce, 27 grudnia 41r wylecieli lotem nr 2 krypt: „Jacket" Nocą z 27 na 28 grudnia 1941 r. Zostali zrzuceni do Polski ale... na terenie Rzeszy. Na szczęście się przebili.

W czasie przedostawania się do Generalnego Gubernatorstwa stoczyli potyczkę ze strażą graniczną. Kalenkiewicz został ranny w rękę.

Po dotarciu do Warszawy, współtwórca cichociemnych znalazł się w sztabie Komendy Głównej AK i pracował jako oficer Oddziału Operacyjnego Komendy Głównej AK.

W sierpniu 1943 r. dowodził akcją AK „Taśma” atakami skierowanymi przeciwko niemieckim posterunkom na granicy Rzeszy i GG. Miały one znaczenie bardziej propagandowe niż militarne. Trzeba było zademonstrować, że Polska żyje i że nie ma żadnych innych granic niż te z lat 1918-1922.

W lutym 1944 r objął dowodzenie nad Zgrupowaniem Nadniemeńskim w Okręgu Nowogródzkim i przeprowadził tam kilkanaście akcji bojowych. W kwietniu wraz z komendantem Okręgu Wilno ppłk. Aleksandrem Krzyżanowskim „Wilkiem” opracował plan operacji „Ostra Brama”, czyli opanowania Wilna siłami AK. 

Podczas jednej z akcji partyzanckich został ranny w prawe ramię, które trzeba było amputować. Stąd Sowieci nazywali go „Bezrukij Major”. Z powodu amputacji „Kotwicz” nie brał udziału w zdobywaniu Wilna.

Oddział „Kotwicza” należał do nielicznych grup AK, którym udało się uniknąć aresztowania przez NKWD po operacji „Ostra Brama” W ramach tej akcji oddziały AK wraz z Armią Czerwoną oswobodziły 13 lipca Wilno.

Jednak po walkach NKWD zaczęło rozbrajanie i wyłapywanie polskich żołnierzy, a większość dowódców podstępnie aresztowano. kierowani do obozów i punktów przejściowych (obóz w Miednikach Królewskich), skąd wywieziono ich do Kaługi.

Jednym z wyższych oficerów polskich, którzy nie dowierzając Rosjanom, był ppłk dypl. inż. Maciej Kalenkiewicz, cichociemny zrzucony do kraju.

Na wiadomość o aresztowaniu AK owców szef Oddziału III Komendy Okręgu Wilno ppłk Zgmunt Izydor Blumski nakazał oddziałom, które nie wpadły w ręce NKWD, marsz do Puszczy Rudnickiej. Od kompleksu leśnego siły AK dzielił dzień drogi.

18 sierpnia Kalenkiewicz dostał awans na podpułkownika, zostajac komendantem Nowogródzkiego Okręgu AK. Trzy dni później jego żołnierzy otoczyły wojska 3 batalionu 32 Zmotoryzowanego Pułku Strzelców Wojsk Wewnętrznych NKWD.

„Kotwicz” i jego zgrupowanie blisko miesiąc spędziło przyczajone w Puszczy Rudnickiej. Przypuszcza się, że nad ranem 18 lipca na skraju puszczy znalazło się ok. 6 tys. żołnierzy i dwa razy tyle ochotników.

Kiedy samoloty sowieckie wykryły Polaków, dowódcy podzielili żołnierzy na małe grupy i nakazali przemarsz w kierunku Białegostoku. Niestety, niewielu udało się tam dotrzeć.

Rosjanie przerwali okrążenie. Zdawało się, że wszystko pójdzie dobrze i AK-owcy dotrą do Białostocczyzny. Rozpoczęli marsz na południowy zachód. Ktoś musiał zdradzić NKWD miejsce postoju zgrupowania. 

W pościg ruszyły znaczne siły sowieckie. W tej sytuacji „Kotwicz” podzielił oddziały na małe grupy. Sam został ze sztabem i 36-osobowym oddziałem.

21 sierpnia 1944 r koło leśniczówki Surkonty, 20 km na północny zachód od Lidy rozgorzała jednodniowa bitwa, która stała się symbolem polskiego losu.

Oddział ,,Kotwicza" i zgrupowania AK, którym udało się uniknąć aresztowania oraz wywózki w głąb Rosji, stoczyły potyczkę z otaczającymi go oddziałami NKWD 3 Frontu Białoruskiego.

Koło leśniczówki Surkonty polskich żołnierzy okrążyły oddziały NKWD. 21 sierpnia 44 r. polski oddział AK stoczył pierwszą od 1939 r regularną bitwę z Armią Czerwoną. 

Pierwszy atak Rosjan został odparty. Wkrótce jednak przybyły posiłki i kilka samolotów zaczęło ostrzeliwać polskie pozycje. Ocalali oficerowie AK mówili, że sowieckie siły dziesięciokrotnie przewyższały polskie. 

Część partyzantów wycofała się, zabierając lżej rannych, a „Kotwicz" postanowił zostać do wieczora. Pod osłoną ciemności chciał zabrać ciężko rannych.

Walki trwały 5 godzin. Rannych Polaków Rosjanie dobijali. Robili obchód pola bitwy. Rannych, żyjących i nieżyjących przebijali bagnetem. Zeznawała po wojnie jedna z sanitariuszek oddziału „Kotwicza”. 

Sowieci w walkach stracili natomiast 132 żołnierzy. Po bitwie pod Surkonatami Komenda Wileńskiej AK nakazała oddziałom partyzanckim rozwiązanie i przejście do konspiracji

Kalenkiewicz zginął zaraz na początku bitwy, trafiony kulą w głowę. Miał wówczas 38 lat. Jego koledzy walczyli nadal. Nie chcieli się poddać. Zginęło 35 AK-owców. Straty sowieckie wynosiły 132 zabitych. Rannych AK-owców dobijano. Uratował się tylko jeden żołnierz kpt. „Bystromiak”. Ranny przeleżał wśród martwych.

Ppłk. „Kotwicza” pochowano w zbiorowej mogile wraz z jego żołnierzami, koło mogiły powstańców z 1863 r. z Sowieci rozkopali grób, aby się upewnić, czy zginął. Mogiła zachowała się dzięki miejscowej ludności, która nie dopuściła, by zaorano ją na potrzeby kołchozu.

U schyłku ZSRR Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wybudowała tam cmentarz wojenny. 8 września 1991 żołnierze zostali ekshumowani i pochowani na tym właśnie cmentarzu. 

Na krzyżu na mogile władze zgodziły się, aby umieszczono napis po polsku, ale nie wyraziły zgody na ujawnienie charakteru bitwy

Bitwa o Surkonty została upamiętniona po 1990 r. na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic – „SURKONTY 21 VIII 1944”.

Cześć i Chwała Bohaterom

Źródło :
https://pl.wikipedia.org…