Rosyjska Finlandia (1)

Po przegranej przez Królestwo Szwecji wojnie z Imperium Rosyjskim, Finlandia została w 1808 roku przyłączona do Rosji.
 
         W czerwca 1808 roku Aleksander I wydał manifest potwierdzający przyłączenie Finlandii do Cesarstwa „na zawsze” oraz złożył deklarację przestrzegania na terytorium Finlandii, starych praw Królestwa Szwecji. Tym samym postanowiono o wyłączeniu Finlandii z systemu prawnego Cesarstwa. W marcu 1809 roku powołano Zgromadzenie Krajowe w fińskim porcie Parvoo, w skład którego weszli reprezentanci wszystkich stanów Wielkiego Księstwa Finlandii. Zgromadzenie miała charakter doradczy oraz przedstawiało kandydatów do Konsylium rządowego (od 1816 roku Senatu), składającego się z dwóch departamentów: ekonomicznego, na czele którego postawiono generał-gubernatora, oraz prawnego, nad którym nadzór powierzono prokuratorowi.
 
         W następstwie zgromadzenia w Porvoo, Aleksander I przyjął oficjalnie tytuł wielkiego księcia Finlandii.
 
         Petersburg  zachował w Finlandii lokalny instytucji sądowych, i samorządowych, nie kwestionował także pozycji kościoła luterańskiego. Istnienie własnej armii oraz waluty dodatkowo wzmacniało poczucie fińskiej odrębności i autonomii.
 
        W kwietniu 1812roku ukazem cesarskim przeniesiono stolicę wielkiego księstwa z Turku do Helsinek. W nowej stolicy utworzono uniwersytet, którego oficjalna nazwa od 1828 roku brzmiała Cesarski Aleksandryjski Uniwersytet Finlandii.  Absolwenci Uniwersytetu stworzyli podwaliny pod nowoczesną administrację.
 
        Po śmieci Aleksandra I i wstąpieniu na tron Mikołaja I zwiększono , kosztem Senatu, uprawnienia generał-gubernatora , przyznając mu m.in. prawo do reprezentowania spraw Finlandii przed rosyjskim Komitetem Ministrów. Wydano także dekret zaostrzający cenzurę. Rosyjskie władze przychylnie patrzyły na rozwój języka fińskiego, dopóki służył on wypieraniu języka szwedzkiego, nie pozwalały jednak by zdominował on język rosyjski – zapewne z tego powodu zakazano w końcu 1850 roku wszelkich publikacji w języku fińskim poza literaturą religijną.
 
       Utrzymano jednak niezależne sądownictwo, lokalną administrację, samorząd, wojsko i walutę, a Mikołaj I apelował: „Zostawcie Finów w spokoju. Jest to jedyna prowincja w moim królestwie, która nie przysporzyła mi nawet chwili troski lub niezadowolenia rzez całe moje panowanie”. Nie bez kozery Finowie uważani byli za najwierniejszych poddanych cara.
 
       W czerwcu 1863 roku Aleksander II zwołał Zgromadzenie Państwowe, chcąc – po wybuchu powstania styczniowego w Królestwie Polskim – z jednej strony pokazać, że lojalność wobec Cesarstwa zostaje nagrodzona, z drugiej zneutralizować propolskie nastroje w Europie Zachodniej, ukazując „liberalne”  oblicze Rosji wobec krajów podporządkowanych. Wdzięczni mieszkańcy Helsinek postawili mu po śmierci na centralnym placu miasta okazały pomnik. Zamordowany imperator stał się, dla elit Wielkiego Księstwa, symbolem obrońcy konstytucjonalizmu fińskiego.
 
        Wszelkie postulaty ograniczenia uprawnień generał-gubernatora oraz unowocześnienia prawa zostały przez Petersburg odrzucone. Rosjanie pragnęli utrzymać w Wielkim Księstwie osiemnastowiecznych szwedzkich aktów normatywnych  z uwagi na ich ogólnikowość i anachronizm, co umożliwiało stronie rosyjskiej na uznaniową ingerencję w sprawy Finlandii.
 
            W kwietniu 1869 roku cesarz zatwierdził ustawę sejmową Wielkiego Księstwa. Zgromadzenie Państwowe określone, jako reprezentant całego narodu, nie uzyskało jednak kontroli nad finansami Wielkiego Księstwa oraz nadzoru nad sądownictwem. Także członkowie Senatu byli od niego niezależni.
 
           W tym czasie  ukształtował się w Wielkim Księstwie dwupartyjny system polityczny - z jednej strony istniała partia finomanów, po drugiej stronie ugrupowanie szwedzkojęzycznych liberałów, opowiadających się za unią z Rosją. 
 
            Zamordowany imperator stał się, dla elit Wielkiego Księstwa, symbolem obrońcy konstytucjonalizmu fińskiego.
 
            Aleksander III początkował kontynuował politykę swego ojca wobec Wielkiego Księstwa, nadając Zgromadzeniu Państwowemu prawo inicjatywy ustawodawczej, sprzeciwiał się jednak posiadaniu przez Finlandię oddzielnych atrybutów państwowych takich jak własna armia, system celno-monetarny i pocztowy.

         Zaczęły się także pojawiać postulaty ścisłego określenia praw i obowiązków Wielkiego Księstwa względem cesarstwa oraz skorelowania ich z potrzebami imperium rosyjskiego, jako całości. Zlikwidowano odrębność celną i pocztową Wielkiego Księstwa oraz zainicjowano proces likwidacji odrębności fińskiej armii. Generał-gubernator uzyskał nadzór nad prasą, do jego kompetencji należało wydawanie zezwoleń na publikacje oraz wstrzymanie tytułów prasowych, szczególnej kontroli poddano podręczniki oraz utwory literackie. Został w tym celu powołany przy kancelarii generał-gubernatora Komitet do Spraw Cenzury.
 
CDN.