Oto obchodzimy Dziady…

Teatr Narodowy w Warszawie, „Dziady” (premiera 25 XI 1967, ostatnie publiczne przedstawienie 30 I 1968)
 
autor: Adam Mickiewicz (1798+1855)
reżyseria i układ tekstu: Kazimierz Dejmek (1924+2002)
scenografia: Andrzej Stopka (1904+1973)
Guślarz: Kazimierz Opaliński (1890+1979)
Widmo: Kazimierz Wichniarz (1915+1995)
Chór ptaków nocnych: Halina Michalska (1914+2012), Joanna Walterówna (1922+1996), Danuta Wodyńska (1922+2001), Aleksandra Zawieruszanka (ur. 1937), Aleksander Błaszyk (1934+1985), Władysław Kaczmarski (1903+1982), Zbigniew Kryński (1921+1985) i Wilhelm Wichurski (1907+1979)
Dziewczyna: Elżbieta Borkowska[-Szukszta] (ur. 1944)
Gustaw-Konrad: Gustaw Holoubek (1923+2008)
Józef: Jan Koecher (1908+1981)
Ks. Lwowicz: Tadeusz Woźniak (1907+1973)
Jankowski: Ryszard Nadrowski (ur. ?)
Jan: Tadeusz Borowski (ur. 1941)
Suzin: Mariusz Leszczyński (1942+2014)
Feliks: Wojciech Alaborski (1941+2009)
Frejend: Wojciech Zeidler (1940+2016)
Jakub: Damian Damięcki (ur. 1941)
Archanioł: Mieczysław Kalenik (1933+2017)
Archanioł: Andrzej Żarnecki (1935+2014)
Anioł: Danuta Mniewska[-Dejmek] (ur. 1925)
Anioł: Jolanta Russek[-Górzyńska] (ur. ?)
Belzebub: Adam Mularczyk (1923+1996)
Diabeł I: Bogdan Baer (1926+2002)
Diabeł II: Zdzisław Salaburski (1922+2006)
Diabli: Wojciech Alaborski (1941+2009), Aleksander Błaszyk (1934+1985), Stefan Brem (1904+1975), Tadeusz Borowski (ur. 1941), Damian Damięcki (ur. 1941), Michał Gazda (1927+1969), Jerzy Kleyn (1924+1982), Mariusz Leszczyński (1942+2014), Józef Łotysz (1933+1971), Andrzej Madej (1931+2009), Ryszard Nadrowski (ur. ?), Bogdan Szymkowski (1909+1984) i Wojciech Zeidler (1940+2016)
Ks. Piotr: Józef Duriasz (ur. 1936)
Kapral: Zdzisław Szymański (1914+1986)
Senator: Zdzisław Mrożewski (1909+2002)
Niemojewski: Michał Gazda (1927+1969)
Adolf: Stanisław Zaczyk (1923+1985)
Jeden z młodzieży: Andrzej Madej (1931+2009)
Młoda dama: Maria Głowacka (ur. 1941)
Wysocki: Józef Łotysz (1933+1971)
Hrabiowie: Jan Ciecierski (1899+1987) i Bogdan Szymkowski (1909+1984)
Damy: Krystyna Kamieńska[-Réne] (ur. 1925), Ewa Krasnodębska (ur. 1925) i Irena Krasnowiecka (1922+2001)
Szambelan: Lech Madaliński (1900+1973)
Kamerjunkier: Aleksander Dzwonkowski (1907+1977)
Literaci: Henryk Szletyński (1903+1996) i Lech Ordon (1928+2017)
Doktor: Ignacy Machowski (1920+2001)
Pelikan: Jan Kobuszewski (ur. 1934)
Sekretarz: Zbigniew Kryński (1921+1995)
Rollisonowa: Irena Eichlerówna (1908+1990) / Barbara Rachwalska (1922+1993)
Kmitowa: Manuela Kiernikówna (1923+2014)
Justyn Pol: Igor Śmiałowski (1917+2006)
Bestużew: Aleksander Błaszyk (1934+1985)
Starosta: Michał Pluciński (1908+1978)
Oficer rosyjski: Wilhelm Wichurski (1907+1979)
Goście na balu: Helena Galińska (1905+1997), Wanda Łuczycka (1907+1996), Aniela Rolandowa (1913+1983), Zofia Tymowska (1905+1996), Stefan Brem (1904+1975), Władysław Kaczmarski (1903+1982), Jerzy Kleyn (1924+1982) i Zdzisław Szymański (1914+1986)
Panny i młodzieńcy na balu: Alicja Bobrowska (ur. 1936), Elżbieta Borkowska[-Szukszta] (ur. 1944), Jolanta Russek[-Górzyńska] (ur. ?), Aleksandra Zawieruszanka (ur. 1937), Hanna Zembrzuska (ur. 1934), Wojciech Alaborski (1941+2009), Tadeusz Borowski (ur. 1941), Mariusz Leszczyński (1942+2014), Ryszard Nadrowski (ur. ?) i Wojciech Zeidler (1940+2016)
oraz
Chór Towarzystwa Śpiewaczego „Harfa” pod kierownictwem Jerzego Kołaczkowskiego (1907+1995) i Tadeusza Olszewskiego (ur. ?); chór dziecięcy pod kierownictwem Romualda Miazgi (1928+2016); wybór muzyki: Stefan Sutkowski (1932+2017); opracowanie muzyczne: Jerzy Dobrzański (1928+1998); praca nad słowem: Krystyna Mazur (ur. ?); układ tańca: Barbara Fijewska (1919+2005); asystent reżysera: Jitka Stokalska [Julita Stokalska-Dzierżykraj] (ur. ?); przygotowanie wokalne: Jerzy Kołaczkowski (1907+1995),
Romana Krebs[ówna] (ur. 1931); Romuald Miazga (1928+2016)
 
* * *
 
Tyran wstał - Herod! - Panie, cała Polska młoda
Wydana w ręce Heroda.
 
* * *
 
Pół wieku temu publiczność, liczniejsza niż zwykle, mogła po raz ostatni obejrzeć „Dziady” Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka na scenie Teatru Narodowego w Warszawie.
Po opadnięciu kurtyny niektórzy widzowie przeszli pod pomnik Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu, domagając się dalszych przedstawień a policja dopisała do „Dziadów” scenę nową, lecz utrzymaną w klimacie z epoki Nowosilcowa. Miałem niecałe 10 lat, więc znam tę scenę tylko z opowieści oraz z lektur, ale wyobrażam ją sobie wyraźnie: milicjanci eskortują, potem legitymują i rozganiają zgromadzonych a ich nieumundurowani towarzysze mieszają się z tłumem, obserwują go, a potem wytypowanych manifestantów przesłuchują.
 
* * *
 
Dzieje męczeńskiej Polski obejmują wiele pokoleń i niezliczone mnóstwo ofiar; krwawe sceny toczą się po wszystkich stronach ziemi naszej i po obcych krajach.
 
* * *
 
Z aktorów i innych twórców tych scen marcowych „Dziadów”, które odegrano w teatrze, a nie na Krakowskim lub na Rakowieckiej gabinetach, żyją nieliczni. Dusze pozostałych mogą wspominać „Dziady” już tylko z zaświatów.
 
* * *
 
Czyscowe duszyczki!
W jakiejkolwiek świata stronie:
Czyli która w smole płonie,
Czyli marznie na dnie rzeczki,
Czyli dla dotkliwszej kary
W surowym wszczepiona drewnie,
Gdy ją w piecu gryzą żary,
I piszczy, i płacze rzewnie;
Każdy spieszcie do gromady!
Gromada niech się tu zbierze! Oto obchodzimy Dziady! …
 
* * *
 
Linki dla gimbazy:
Tekst „Dziadów” pod http://literat.ug.edu.pl/dziady/index.htm + http://literat.ug.edu.pl/dziadypo/index.htm
Obsada przedstawienia pod: http://www.e-teatr.pl/pl/realizacje/10935,szczegoly.html
Zdjęcia (fot. Franciszek Myszkowski) np. pod: https://www.salon24.pl/u/gugulskim/839999,oto-obchodzimy-dziady