Czas zmienić prawo geologiczne?

Nasze prawo geologiczne obchodzi w tym roku dwudziestą rocznicę istnienia. Wokół nas zmieniło się tysiące nieistotnych ustaw, przybyło dziesiątki tysięcy bzdurnych przepisów, ale ta działka ustawodawstwa dziwnym trafem oparła się wszelkim zakusom legislatorów. Zmianie nie uległy również, a może przede wszystkim zasady ekonomiczne i finansowe, które się z tym prawem stykają.

W normalnym kraju trzeciego świata (obecnie nazywanym krajem ryku wschodzącego) polityka wydobywania i sprzedawania surowców to podstawa bytu i mądrej polityki gospodarczej. Kto potrafi stworzyć cywilizowane otoczenie regulacyjne rynku surowcowego, żyje dobrze, a kto nie, jest bezlitośnie rabowany ze swoich zasobów.

Należy dążyć do tego, aby skarb państwa uzyskiwał z eksploatacji własnych surowców godziwe wpływy, aby bogactwa były racjonalnie a nie rabunkowo wydobywane, aby ich sprzedaż nie wypierała komparatywnie innych branż gospodarki. W dłuższej perspektywie dobrze jest te własne surowce w jak największym stopniu przetwarzać i na ich bazie budować przemysł przetwórczy, wykorzystując rentę surowcową.

Niektóre kraje starają się utrzymywać kontrolę właścicielską nad podmiotami realizującymi wydobycie i eksploatację, inne skupiają się nad kontrolą fiskalną pilnując wpływów podatkowych, zaś samą fizyczną eksploatację pozostawiając inwestorom.

A u nas? Surowcami rządzą związki zawodowe, eksploatacja ma charakter prawie że rabunkowy, polityki zysków w praktyce nie ma. Szczęśliwe gminy, na których terenie znajdują się bogactwa naturalne, nie wiedzą co robić z pieniędzmi marnotrawiąc je, podczas gdy sąsiedzi zza miedzy liczą każdy grosz i zadłużają się na potęgę, usiłując chociaż w części dorównać poziomowi dobrobytu górniczych nuworyszów.

Dysproporcja w zyskach spółek węglowych do dzisiaj nie została wyjaśniona w żadnym doktoracie, a próba zrozumienia tego zjawiska kończy się rannymi samobójstwami znanych polityków we własnych toaletach w asyście służb specjalnych. Jedni potrafią wykorzystywać giełdę do pozyskiwania kapitału na rozwój, innych trzeba przekonywać łapówkami do wejścia na parkiet.

KGHM sprzedawane jest kawałkami, po cichu i z zaskoczenia, w ciągu 20 lat nie wypracowano żadnej polityki dywidendowej i inwestycyjnej. Całe szczęście, że światowe ceny biją kolejne rekordy, dzięki czemu ta złota rybka potrafi utrzymać tysiące przyssanych od niej pijawek. Skarb państwa w porównaniu do nich zgarnia jakieś niewielkie ochłapy.

Co należy zmienić w pierwszej kolejności? Zmniejszyć udział gmin w zyskach z eksploatacji kopalin i surowców – nie można utrzymywać dłużej sytuacji, w której poziom życia mieszkańców gminy zależy od szczęścia, a nie od pracy. Wprowadzić podatek od eksportu nieprzetworzonych surowców, tak aby opłacało się surowiec przetwarzać a nie tylko rabować i sprzedawać. Wszelkie przywileje emerytalne ponad standard, jakie posiadają pracownicy branży wydobywczej powinny być finansowane w 100% specjalnymi dodatkowymi składkami obciążającymi wyniki spółek wydobywczych – nie można dofinansować systemu emerytalnego (i specjalnych przywilejów) górników kosztem reszty kraju – to swoisty dumping.
Dlaczego o tym piszę? Stoimy w historycznym momencie jeśli chodzi o eksploatację gazu łupkowego. Od nas zależy, czy to nowo odkryte bogactwo pomoże odbudować gospodarkę i finanse naszego kraju, czy też, po staremu powstanie kolejna, tym razem gazowa, święta krowa, która przeje kolejne bogactwo naszego kraju.